Allahu i Madhërishëm në Kuranin Famëlartë thotë:
“Ata që japin nga pasuria e tyre natën dhe ditën, fshehurazi dhe haptazi do të kenë shpërblimin e tyre te Zoti i tyre. Ata nuk do të kenë as frikë e as nuk do të pikëllohen.” (El-Bekare, 2:278)
“Në këtë ajet Zoti ka përmendur disa elemente të tjera të sadakasë (bërja e mirësisë për hir të Zotit). Ai thotë se besimtarët e vërtetë nuk presin për ndonjë kohë të caktuar për të dhënë lëmoshë. Ata e japin edhe natën dhe ditën, fshehurazi dhe haptazi. Në fakt, sipas Kuranit të Shenjtë, besimtarët myslimanë nuk kalojnë asnjë çast pa bërë vepra të mira. Kështu që obligimi i faljes së namazeve gjatë ditës e natës, agjëri-met dhe haxhillëku sipas kalendarit hënor, i lejojnë besimtarët t’i kryejnë këto detyra në kohë të ndryshme dhe në muaj të ndryshëm të vitit.
Në këtë ajet ndajfolja “fshehurazi” është përmendur para ndajfoljes “haptazi”, në të njëjtën mënyrë fjala “natë” është përmendur para fjalës “ditë”, që tregojnë lidhjen me ndajfoljet e tyre përkatëse. Pra, besimtarët e vërtetë, nganjëherë, edhe gjatë natës dalin fshehurazi dhe japin lëmoshë, në mënyrë që marrësi apo nevojtari nuk arrin ta njohë dhënësin. Besimtarët veprojnë kështu që mos të lëndojnë nevojtarin, por gjithashtu që edhe vetë ata mos të ndjejnë asnjë fije mendjemadhësie apo dukjeje në zemrat e tyre. Ata japin lëmoshë edhe haptazi gjatë ditës, jo për të fituar nam në shoqëri, por që të nxisin të tjerët në bërjen e bamirësisë për të varfrit, dhe kështu të eci gjithë shoqëria në bamirësi. Me fjalët “natë” dhe “ditë” mund të kuptohet edhe kjo që besimtarët e vërtetë shpenzojnë në rrugën e Zotit gjatë vështirësisë edhe gjatë rehatisë. Nëse do të shikojmë me vëmendje, Zoti caktoi dy lloje lëmoshash në fenë Islame. Së pari është “zekati” që kërkohet nga shteti si taks. Me këtë sistem Islami e siguron jetën e të varfërve. Së dyti është “sadakaja”, që dallon besimtarët e devotshëm nga jo të devotshëm. Sepse i devotshmi jep lëmoshë edhe me dëshirë për të fituar pëlqimin e Zotit. Por zekatin, ngaqë vetë shteti e merr, çdo besimtar patjetër duhet ta paguajë, edhe ai që është i devotshëm dhe ai që është i dobët në besimin e tij. Prandaj, Islami i nxit besimtarët për të dhënë edhe lëmoshë, që njerëzit të priren sa më shumë për të ngritur nivelin e jetesës të shtresës së ulët e të të varfërve.
Një arsye tjetër e sistemit të zekatit është për t’ia respektuar ndërgjegjen tjetrit. Sepse paratë e zekatit i shpërndan shteti, kështu që marrësi nuk mund ta dijë se kush i ka dhënë ndihmë. Ndërsa, nga ana tjetër, sadakaja është ajo që krijon dashamirësi dhe vëllazëri midis njerëzve. Shkurt, një pjesë e lëmoshave u është siguruar të varfërve duke i detyruar të pasurit që të paguajnë zekat, ndërsa një pjesë tjetër e tyre është për të përparuar në besim dhe për të arritur nivele të larta të devotshmërisë, duke u dhënë vullnetarisht lëmoshë të varfërve.
Sipas ligjit të natyrës nuk mund të kesh të korra nëse nuk i ke mbjellë farat më përpara. Duke u bazuar në këtë ligj, Zoti thotë se së pari ne të shpenzojmë e të harxhojmë për hir të Tij dhe pastaj Ai do të na japë shpërblimin. Padyshim Zoti mund të krijojë diçka edhe pa farë, por ngaqë Vetë Ai e ka vënë këtë ligj, prandaj Ai pret që edhe ne të japim kontributin tonë.
Me fjalët “Ata nuk do të kenë as frikë e as nuk do të pikëllohen”, Allahu i Madhëruar na thotë se: në këtë botë shumë njerëz që mbjellin farat, nganjëherë humbasin edhe të korrat e tyre. P.sh. mund t’i bjerë zjarr arës ose mund të vidhet hambari, dhe kështu bujku nuk mund të korrë asgjë veçse frikën dhe pikëllimin, por besimtarët e Tij kurrë nuk pësojnë këtë gjendje (përderisa ata besojnë fuqimisht dhe gjithë shpresën e kanë vetëm te Zoti). Gjithashtu, në këtë botë nga një farë mund të mbijnë njëqind kokrra, por Zoti jep në mënyrë të panumërt dhe besimtarëve të Tij Ai u dhuron bekime të përjetshme.
Pas këtij ajeti Allahu i Madhëruar thotë:
“Ata që hanë kamatë, nuk qëndrojnë veçse sikur ai i çmenduri nga të prekurit e shejtanit. Sepse ata thonë se tregtia është njëlloj si kamataria. Mirëpo Allahu tregtinë e ka lejuar kurse kamatarinë e ka ndaluar. Pra, ai të cilit i vjen këshilla nga Zoti i tij dhe i shmanget kamatës, le ta mbajë atë që tashmë ka fituar dhe çështja e tij është në dorën e Allahut. Ndërsa ata që i kthehen kamatës sërish, do të jenë banorë të Zjarrit ku do të qëndrojnë përgjithmonë.” (El-Bekare 2:276)
Në këtë ajet Allahu i Madhërishëm tregon gjendjen e atyre popujve që janë fajdexhinj, dhe tek të cilët, për shkak të pasojave të fajdesë, jo vetëm që thellohet humnera midis të varfrit dhe të pasurit, por gjithashtu shkatërrohet paqja shoqërore. …
Në fakt, ndalimi i fajdesë është një nga urdhrat më të rëndësishëm të Islamit. Islami nuk dëshiron që pasuria të mbetet vetëm në duar të disa njerëzve të pasur dhe të tjerët të vuajnë edhe për bukën e gojës. Ai synon që çdokush të ketë mundësi të barabarta për të marrë pjesë në garën e përparimit dhe kështu shoqëria të ngrihet mbi baza shumë të forta. Pra, duhen mbyllur të gjitha bizneset që mbështeten te fajdeja. Sepse pikërisht fajdeja, me anë të së cilës të pasurit duke u pasuruar gjithnjë e më shumë, zaptojnë çdo lloje tregtie, në mënyrë që të tjerët të mbijetojnë me mëshirën e tyre.
Fajdeja, në përgjithësi, është e dyllojshme: (1) Së pari, është ajo që një i pasur, për ta shtuar pasurinë e vet merr paratë nga të pasurit e tjerë dhe ua paguan fajdenë atyre. Siç është puna e bankave apo e tregtarëve të kësaj kohe. (2) Dhe lloji tjetër i fajdesë është ai, kur një i varfër merr hua nga një i pasur për të plotësuar nevojat e tij jetike dhe pastaj ia paguan fajdenë atij.
Islami i ndalon të dyja llojet e fajdesë… dhe jo vetëm që ndalon dhënien e fajdesë por ndalon edhe marrjen e saj. Madje, Islami fajëson edhe dëshmitarët dhe shkruesit e një marrëveshjeje që mbështet në fajde.
Nëse dikush na pyet për fajdenë e llojit të parë, pra për atë të të pasurve, që nëse një njëri ka dhjetëmijë rupi (monedhë indiane), atëherë ai, për ta shtuar e fuqizuar tregtinë e tij, pse të mos t’i shtojë ato në njëqindmijë rupi duke marrë kredi bankare, apo hua nga njerëzit e tjerë të pasur? Ne mund t’i përgjigjemi shumë lehtë që ai duhet të durojë, pasi dhjetëmijë rupi janë mjaft për të mbijetuar. Por nëse shtrohet pyetja që një njeri i varfër që po vdes nga uria, se nuk i eci mirë bujqësia se nuk pati shira sivjet, dhe s’ka as bukë për të ngrënë në shtëpinë e tij; atëherë në këto rrethana ai ka vetëm një rrugë zgjidhje – duhet të marrë borxh. Por çfarë duhet të bëjë ai, nëse askush nuk i jep borxh pa fajde. Përgjigjja e kësaj pyetjeje është pak e vështirë. Sepse ne nuk mund t’i themi një të mjeri e të varfri të tillë, që “nëse s’ke para duhet të durosh dhe jeto me aq sa ke!” Atij mund t’i përgjigjem vetëm kaq: “Rri pa bukë dhe vdis!” Por kjo nuk është një përgjigje që mund t’i përshtatet ndërgjegjes sonë dhe as nuk i mbush mendjen atij që e shtron një pyetje të tillë. Prandaj duhet të shikojmë se si i përgjigjet Islami kësaj pyetjeje. Duke u nisur nga kjo ide, nëse do t’i shqyrtojmë mësimet e Islamit, gjejmë dy lloje njerëzish të këtij grupi. Disa të varfër vërtetë s’kanë para, por ata kanë pasuri tjetër. Kështu që ata mund të marrin hua duke lënë rehen një pjesë të pasurisë së tyre. Ndërsa janë edhe të varfër të tjerë që nuk kanë as para e as pasuri. Ose edhe nëse ata kanë pasuri, nuk janë në gjendje ta lënë rehen. P.sh. nëse një bujk që do të lërë rehen tokën e tij, ai s’ka ku të zhvillojë bujqësi. Për t’iu shmangur këtyre situatave Islami vë zekatin si taksë për të pasurit. Dhe nëse as taksa nuk ua mbulon nevojat të varfërve, atëherë të afërmit e tyre ose njerëzit e shoqërisë së tyre duhet t’u japin “hua të bukur”[1] dhe sipas ajetit “Fanaziratun ila mejsira” huamarrësve u duhet dhënë një afat i mjaftueshëm që ata të kenë mundësi për t’u përmirësuar ekonomikisht. Në këtë mënyrë mund të plotësohen nevojat e tyre dhe ata nuk do të kenë më nevojë për të marrë para hua me fajde.
Ata që thonë se nuk mund të zhvillohet bota pa fajde, e kanë gabim. Në kohën e es-habëve (shokëve) të Profet Muhammedit s.a.v.s., ata kishin fituar deri njëzet milionë rupi, por gjithmonë pa fajde, pasi ajo ishte e ndaluar për ta. Pra, është gabim që të thuash se pa fajde tregtia nuk mund të përparojë.
Islami e ndaloi fajdenë në një anë, por në anën tjetër nisi sistemin e zekatit dhe të trashëgimisë. Me anë të këtij sistemi, pasuria nuk mund të mbetet e përqëndruar vetëm te disa njerëz, apo te një fis. Por i pasur mund të bëhet vetëm ai që do të mundohet. Vetëm në këtë mënyrë nuk u mbetet peng të varfërve për të përparuar. Prandaj, urdhri i ndalimit të fajdesë është me shumë urtësi. Islami jo vetëm që e konsideron të papranueshme dhe të ligë fajdenë, por përdorimin e saj e quan të barabartë me luftën kundër Allahut dhe të Dërguarit të Tij. Pra, e quan si një rebelim të madh dhe u thotë fajdexhinjve të përgatiten të luftojnë me Zotin.
Disa njerëz pyesin se nëse fajdeja është e ndaluar, atëherë në ditët e sotme, si mund të praktikohet ky mësim? Ata duhet të dinë se feja (Din) përbëhet nga një sistem i tërë normash, që mund të arrijë rezultate të mira vetëm atëherë kur do të zbatohet tërësisht. Nuk mund të shfaqet bukuria e tij e plotë, nëse ajo do të zbatohet pjesërisht. Sot, po t’iu flasësh njerëzve kundër përdorimit të kamatës, ata të thonë se s’mund të jetohet pa fajdenë. Dhe zakonisht ata kur e thonë këtë, nuk e kanë fjalën se shoqëria u bë aq e keqe, se çdo njeri është i detyruar që të marrë fajde, por ata kujtojnë se vetëm fajdeja është ajo që të shpëton nga vështirësitë. Realisht, fajdeja nuk është kyçi që zgjidh problemet e tyre, por në fakt, ajo është një sëmundje që e përhapi vetë njeriu, shërimi i së cilës gjendet në Islam. Por ky shërim kërkon një sistem që të funksionojë me të gjitha mekanizmat dhe nuk mund të arrihet derisa të mos zbatohet ai sistem; pra është si një shtëpi që nuk mund të jetë e përshtatshme për të banuar në të, derisa të mos ketë çatinë, muret e dritaret. Kështu që, mësimet e Islamit janë të tilla që nëse do të zbatohen nuk do ketë fare nevojë për fajdenë.”
(Marrë nga “Tafsir-e-Kebir”, vol. 2, f. 629-634)
[1] Islami e quan “hua të bukur” (“kerzah hasanah”) atë borxh që jepet pa fajde dhe me kushte të lehta për t’u kthyer.
